Page 93 - Gastronomi Dergisi

G A S T R O N O M İ

gastro-bilim

Arkeolojik alanda
bulunan bu mesane Arkeolojik alanda tespit edilen
taşı o devirdeki bu hayvan dişi; zaman içinde
bireyin beslenmesi hayvancılığın gelişmesi,
hakkında bilgi veriyor. dolayısıyla hayvansal gıdalar
Yapılan analizlerde ile beslenme hakkında birçok
bireyin en düşük bilginin açığa kavuşturulmasına
protein, yüksek yardımcı oluyor. Bu dişteki farklı
karbonhidratla seviyelerdeki izotopların analizi
beslendiği tespit ile; hayvanların hareketliliğiyle
edilmiş. Bu tür birlikte yayla kültürünün
tespitlerle beslenme oluşması ve o devirdeki
alışkanlıklarının hayvanların ve insanların
zaman içinde nasıl beslenmesi hakkında da birçok
değiştiğini öğrenmek bilgiye ulaşmak mümkün.
mümkün.
“Organik kalıntı analizi ile geçmiş toplumların beslenme alışkınlıklarını ve
sofralarına yeni giren gıdaların tespiti de yapılabiliyor.”

doğada bir arada dengeli olarak Günümüzde de laktozu yetişkinken leziz etlere ulaşan insanların yaşamında
bulunduğu gıdalardan birinin süt ve sindiremeyen, tolere edemeyen insanlar yayla kültürünün ne zaman nerede
süt ürünleri olduğunu söylemek yanlış var. Nasıl olduğunu kesin bilmemekle ilk devreye girdiği veya bu kültürün
olmaz. Modern bilimsel görüşe göre; birlikte muhtemelen insanların sütü nerelerde devam ettiği yine stronsiyum,
yaklaşık 10 bin yıl önce evcilleştirilen mayalamayı geliştirdiği ve besin haline oksijen hidrojen izotopları ile mümkün
hayvanların etinden, derisinden, getirdiği düşünülüyor. oluyor. Geçmişteki insanın gastronomi
yününden faydalanılırken sütünden yolculuğundaki izlerini organik kalıntıların
faydalanılmasının yüzlerce yıl sonra Çağlar öncesinin bilgileri izotop analizleri ile çözümlüyoruz.
mümkün olduğu tespit edildi. Bunun en izotoplarda
muhtemel sebebinin; insanların sütteki Çanak çömleklerdeki organik kalıntılar Atomik düzeyde izler
laktozu, süt şekerini, sindirememesinden üzerinde yapılan karbon izotop analizleri bırakıyoruz
kaynaklı olduğu düşünülüyor. Anne ile yapılan çalışmalar gösteriyor ki Bu günümüz insanları için de geçerli.
sütünde de laktoz var ancak bunu sütün insan besini olarak sofralara Bu konuda popüler kültür düzeyinde
sindirmemizi sağlayan enzimlerin bu girmesi -ki muhtemelen mayalanmış Amerika Birleşik Devletleri Jeoloji
devirlerde anne sütünden kesilme olarak, 8 bin 600 yıl öncesi Marmara Araştırmaları Kurumu’nun Kaliforniya
ile vücutta üretilmediği düşünülüyor.
Bölgesinde başlamış. Bilinen en eski Menlo Parkı’nda yaptığı çalışma iyi bir
Dr. Turhan Doğan kimdir? yer ise Bursa Yenişehir’de bulunan örnek. Alana getirilen izotop ölçen kütle
Barcın. Aslında ilginç olan bu yerin spektrometreleri ile gönüllülerden tırnak
Boğaziçi Üniversitesi’nde lisans ve hala süt ve süt ürünleriyle öne çıkması örnekleri alınarak son zamanlarda nasıl
yüksek lisansını tamamladıktan sonra ve arkeolojik kazı sahasının birkaç beslendikleri kendilerine söyleniyor.
Japonya’da bilimsel araştırmacı olarak yüz metre uzağında bir mandıranın Sonuçlar hem gönüllüleri hem de bu
bulunan Doğan, Tokyo Üniversitesi’nde bulunması. Yine yapılan çalışmalar, popüler bilim çalışması yapan bilim
kimya doktorasını tamamlandıktan Yenikapı kazılarında elde edilen sonuçlar insanlarını şaşırtacak derecede tutarlı
sonra tekrar Türkiye’ye döndü. Halen
izotop kimyası ve uygulamaları alanında daha sonra bu kültürün Marmara çıkıyor. Tırnaklarda yapılan karbon ve
bilimsel araştırmalar yapıyor. İzotop bölgesinin batısına ilerlediği yönünde. azot izotoplarının değerleri sonucunda
kimyasının analitik yöntem geliştirme Bütün arkeolojik saha çalışmalarından genel olarak, daha fazla meyve, sebze,
çalışmaları yanında; yer bilimleri, arkeoloji sonra bu bilgileri biz laboratuvarda tahıl ve benzer yiyeceklerle beslenenleri;
uygulamaları konusunda da bilimsel izotopları analiz ederek bulabiliyoruz. kırmızı et yiyenleri, daha fazla mısır, şeker
makaleler yayınladı. Paleodiyet; tarih Atom boyutundaki bu izler; insan, hayvan ve mısırla beslenmiş et tercih edenleri,
öncesi beslenme kültürünün izotoplar ile kalıntılarında çağlar ötesinden bize bilgi daha fazla hayvansal protein tüketenleri,
araştırılması, nükleer santrallerden yayılan taşıyorlar. Et tüketiminin, balık tüketimin, özellikle de ağırlıklı deniz ürünleri
nadir izotopların çevre etkisi, biyo-bazlı bitkisel ağırlıklı beslenmenin, mısır, darı tüketenleri, daha az et yiyenler olarak
malzeme ve sürdürülebilirlik, karbon
14 izotopunun ilaç araştırmalarında tüketiminin insan beslenmesine ne gruplamak mümkün oldu.
kullanımı son yıllardaki bilimsel araştırma zaman ve ne oranda girdiğini izotop Yazımı şu cümle ile tamamlamak
ve ilgilendiği konular arasında yer analizleri ile tespit etmemiz mümkün istiyorum: İnsan ve doğa faaliyetleri
alıyor. Ülkemizin Ulusal 1MV AMS oluyor. Modern gastronominin geçmiş ardında atomik düzeyde izler bırakıyor
(Hızlandırılmış Kütle Spektroskopisi) süreçlerini incelerken özellikle tarih
laboratuvarının kurucusu ve sorumlusu öncesi çağlar için başvuracağımız ve bilim insanları kalıntılardaki bu izleri
olan Doğan, Türkiye’de AMS ile Karbon yegâne kütüphane insan, hayvan araştırarak tarihi ve olayları bu kimyasal
14 çalışmalarını başlatan ve uluslararası kalıntılarındaki izotoplar olacak. bulgular ile yazıyor.
düzeye taşıyan bir bilim insanı. Popüler Çocukların sütten kesme yaşının tespiti Referanslar
bilim yazarlığı ve Japonya ile ilgili konular,
bilimsel araştırma konuları yanında ilgi de kalıntılarda yapılan karbon azot wwwrcamnl.wr.usgs.gov/isoig/
duyduğu alanlar arasında yer alıyor. izotoplarının analizi ile mümkün. Daha projects/fingernails

93