Page 56 - Gastronomi Dergisi

G A S T R O N O M İ

mekân

daima akan suda yıkanmak, bu yolla
arınmak ve yenilenmek, unutulmuş
zamanlarımızdan beri daima bizimleydi,
hâlâ da öyle. Düşününüz ki küvetler,
memleketimizin esas olan çoğunluğun
hayatında asla Avrupa’daki yahut
başka coğrafyalardaki gibi yıkanma
yahut banyo tanımında önemli bir yer
edinememiş ve hayatımızdan öylece
girip öylece çıkıp gitmiştir. Hamamları
Anadolu özelinde konuşursak, bizden
evvel Roma İmparatorluğu’nda, onlardan
önce Antik Devirde daha da önce
buradan uğurlanmıştı. Düşününüz ki
bugün İstanbul’a misafir olanlar en çok Asurlar’a kadar uzanan zamanlarda
hamamların varlıklarından bahsetmek
nereyi ziyaret ederler? Sultanahmet
semtini. Peki, Sultanahmet semtinin mümkün. Lakin hamam kültürünü çok
hafızalara yerleşmiş olan fotoğrafında daha geniş bir sahaya yayan ve bunu
ne vardır? Hemen söyleyeyim yalnızca çok daha başka bir düzlemde yaşatan
üç abide: Sultan Ahmet Camii, Ayasofya Türkler, hamamları hem bir yıkanma ve
arınma yeri hem de sosyalleşme alanları
Camii ve onlara zıt bir açıyla yerleştirilmiş
olan Hürrem Sultan Hamamı. Sizce olarak kurgulamışlardır. Roma’daki
bu Hürrem Sultan’ın zekâsının, Mimar gibi hamamların aristokrasiye hizmet
Sinan’ın dehasının bir göstergesi değildir ettiğinden bahsetmek zordur. Herkese
de nedir? açıktır. Herkes dilediğince kullanabilir.
Sayısı çoktur ve herkesin temiz
Bir hamama bakıp bütün bunları kalabilmesi için fazlasıyla yeterlidir.
düşünebilmek gerçekten çok şaşırtıcı.
Peki, Türkler ve hamam ilişkisini O hâlde birkaç yüzyıl önceye gitsek!
sorsam ne dersiniz? İstanbul’da Evimizden çıkıp yıkanmak için
bu kadar çok hamam var ki insan hamama gitmek istesek ne yapardık?
Nelerle karşılaşırdık? Nasıl bir
sormadan edemiyor yıkanmayı mı
yoksa hamamları mı çok seviyorduk? sahnenin içinde olurduk?
sonra da ölümsüz kılardı. Hamam, cami, Bu soruyu da çok uzun uzun cevaplamak
han, okul, kervansaray, su kuyuları, Bazı insanlar Türklerin temizlik anlayışını mümkündür. Fakat ümit ederim ki bir
hastaneler ve daha pek çok yapı, vakıf başka milletlerle karşılaştırdıklarında özetle toparlamak mümkündür. Bir kere
sisteminin bir parçasıydı. O sebeple İslâmiyetle ilişkilendiriyor hâlbuki gideceğiniz hamam en önemli şeydir.
gücünüz yeterse hepsini, yetmiyorsa bu durum asla böyle değil. Türkler Evinizde bir hamam var mı? Eğer varsa
yettiği kadarını, nerede, neye ihtiyaç pek çok kayıtla sabit olduğu üzere işiniz çok daha kolay ve zahmetsizdir.
varsa onun yapılması kıymetli görülürdü. İslam’dan, Hristiyanlık’tan çok daha Yoksa yani çarşı hamamı diye tabir edilen
Haseki unvanına sahip olan Hürrem önceki yüzyıllarda temiz bir millet olarak umuma açık hamamlara gidecekseniz bu
Sultan’ın inşa ettirdiği büyük külliye biliniyorlardı. Eski inanç sistemimizde hamam tek mi yoksa çifte hamam mıdır?
yapısı sebebiyle bugün İstanbul’da tabiat unsurları kutsal kabul ediliyor ve Bu ne demek midir? Bu gideceğiniz
“Haseki” diye anılan bir semt var. Yüzyıllar büyük saygı görüyorlardı. Saflığın ve hamamının bazı günler kadınlara bazı
sonra kurulmuş olan bir hastane dahi bereketin sembolü olan su, Türklerde günler erkeklere hizmet eden bir hamam
onun adını taşıyor. İşte size bahsettiğim önemli bir kültü temsil eder, Tengri’nin mı yoksa Hürrem Sultan Hamamı gibi
ölümsüzlük meselesi tam da budur. suda yüzünü gördüğüne inanıldığından aynı anda bir birimiyle kadınlara diğer
su kutsal kabul edilirdi. Yüce dağlar
Bu hamam, dünya mimarlık tarihinin ve hayat bahşeden akarsular, uğurlu birimiyle de erkeklere hizmet eden büyük
pek kıymetli bir incisi olan Mimar ruhların ikametgâhı sayılırdı. Tengri’ye hamam mı olduğudur. Çifte hamamlar
Sinan tarafından, Muhteşem Sultan ibadet etmek ve ona adaklar sunmak daha az ve daha gösterişlidir. Kişiye
Süleyman’ın gönlünün incisi Hürrem için makbul yerler yine buralardı. dilediği zaman gidip yıkanma imkânı
Sultan adına inşa ediliyor. Misline Kötü ruhları uzaklaştırmak için altın ve tanıması sebebiyle çok daha kullanışlıdır.
rastlanmaz bir yere konumlandırılıyor. gümüş kaplar içine koydukları suları Sorunuz bağlamında diyelim ki 16’ncı
İnşa edildiği tarihte henüz Sultan Ahmet birbirlerine serperek arınırlardı. Her yüzyıldayız ve Hürrem Sultan Hamamı’na
Camii inşa edilmemişti ancak Ayasofya suyun bir iyesi yani koruyucu olduğuna gidiyoruz… Hamamda, “Paranı rezil et,
Camii tüm haşmeti ile oradaydı. Hemen inanılırdı. İnsanlara zarar vermeyen, kendini aziz et” atasözü tam yerinde
yakınında imparatorluğun büyük sarayı etraflarında yüzen ve ışıldayan mavi idi. Bu, eski devir hamam ritüeli için
yani Topkapı Sarayı vardı. Önünden renkli balıklarla tasvir edilen bu cisimsiz gereklilikti. Bir kere yanınızda muhakkak
geçen yol imparatorluğun törensel varlıklar beyaz giysiler giyinirler, suları arkadaşlarınız, dostlarınız olmalıydı.
yolu idi. Nice hükümdarlar, nice elçiler, korurlar, kuş ve yılan kılığına girebilirler, Hamamın eğlencesi ancak o zaman
nice sultanlar kimler kimler en görkemli suyun derinliklerindeki bir sarayda mümkün olurdu. Onlarla sözleşmeniz,
alaylarıyla buradan geçmişti, kimler yaşarlardı. Durgun suda yıkanmamak, öğle yemeğini hamamda yiyeceğiniz
kimler bu dünyadan büyük kalabalıklarla
Yılımız
Kutlu Olsun

56 @kayalarofficial 57