Değişen sistemler

Shakespeare, Hamlet oyununda hemen herkesin bildiği önemli bir cümle söyler; “Olmak veya olmamak, işte bütün mesele bu.”

Bu söze felsefi, ahlaki ve teknik yaklaşımlar yapılabilir. Ama hepsini bir arada tutacak farklı bir zihin ortaya konabilir mi? Öyle ki bu zihin hem tüm işlevleri olan çözümleri ortaya koysun, hem evrensel ufku açsın hem de gelişimi tetiklesin ve de hazırlıklar tamamlanınca da hepsini insan eliyle dünyanın kullanımına sunabilsin. Yazım alanı kısıtlı olduğu için detaylarda vakit kaybetmeden bazı önemli kritik köşe taşlarına dikkat çekerek konumuz olan gastronomi ve çoğunluğun belki dikkat etmediği, farklı bir pencereden hem sektöre hem de gelişime göz atarak benzer açılardan bakılabilir mi sorgusunu ortaya koymak arzusundayım. Bir uyarı, buradaki tüm görüşler sadece uluslararası bilinirliği olan profesyonel ve bağımsız çalışan bir proje danışmanın şahsi görüşleridir.

 Ama bu durum turizmin çarpık olarak patlatıldığı 1980’den günümüze kadar süregelmektedir ve küçük dokunuşlarla düzeltilmesi kolaydır. Peki, dar boğazlar nedir? Burada bir döküm çıkarmak yerine sektörde geliştirilmesi hatta terk edilmesi gereken eski kalıplardan bahsederek daha faydalı bir açılımı tartışarak fikir açıcı olmaya gayret edeceğim.

Salgın süresinde herkesin bildiği gibi sektörel bir daralma yaşandı. Gıdanın üretiminden son tüketiciye ulaşması ve sonrasında hem bulaşık yıkanması hem de daha geniş kapsamda atık yönetimi farklılaştı. Küresel, bilimsel ve teknik tartışmalarda insan gelişiminin temeli olan gıdanın tohumdan önceki evresi konuşularak dikkat çekilmeye çalışıldı. Bunun sonucunda, henüz bizde olmasa da, “sürdürülebilirlik” kavram olarak hem gıda hem de cihaz üreticileri sektörlerinin merkezine oturdu.

Küresel ısınmanın tedbirlerinden de olarak artık temiz gıda için hava-su-toprak enerji dörtlüsü ile kirli gürültü-nükleer ikilisi özelinde teknolojik ilerlemeler ve icatlar önem kazanmaya başladı. Temiz gıda tüm yiyecek içecek ve sağlık sektörünü değişime zorlayacak nitelikte. İnsan hücresi seviyesinde ele alınan kapsamlı çalışmalar belki 2050 yıllarında büyük yatırımlara sahip olacak uzun yaşam-longevity kurgusuna da katkı yapacak. Ana hedef insan ömrünün sağlıklı olarak uzatılması olunca otel, restoran, hastane, kafe, çabuk mutfak ve sokak yemekleri büyük bir değişim geçirecek. Bu ise hem gıda hem de gıda işleyen sanayi için büyük potansiyel anlamında. Tabii ki bu konudaki tüm çalışmaların bilimsel ve doğru bir tarzda yapılması şartıyla. 

Temiz gıda üretimine koşut yerel tatların taze ve istenilen miktarda neredeyse dalından kopartılmış bir şekilde işlenmeye başlanması için teknik altyapı ve mühendislik çalışmaları ilerliyor. Depo ve saklama sistemlerinde yeni uygulamalar mevcut. Pişirme teknolojileri farklılaştı ve hem daha az enerji tüketen hem hızlı cihazların kullanımı artmaktadır. 

Aynı kapsam içinde su ve enerji tasarrufu sistemleri daha yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Burada önemli olan, tesis planlanırken tasarruf planlamasının yapılması ve buna göre inşa edilmesi. Bir şekilde sonradan yapılması uygun olmuyor. Gıda tüketimi sonrasında atık yönetiminin proje aşamasında planlanarak atıksız mutfaklar kullanımı olasıdır. Pişirilmiş gıdanın tamamen tüketilmesi için çeşitli yöntemler devrededir.

Tüm bu işlemler için yapay zekâ ve nesnelerin interneti yaygın olarak kullanılıyor. Bir aşama sonrası nano teknoloji yolda. Sorulacak soru şu; Biz bu hazırlıkların neresindeyiz? 

Bir diğer ilgili konu tesislerin sıfır enerji kavramına uygun inşa edilmesidir. Burada bina içi konforu en üst seviyede gerçekleştirilirken odalar ve diğer bölümlerin büyüklükleri, işlevleri bu kavrama uygun olarak planlanmaktadır. Dolayısıyla birkaç kritik eşik üzerinde ciddi mühendislik çalışmaları yapmamız gerekli görünüyor. Sektör ve paydaşlarının bu yönde çaba ve yatırımları ekonomik ve ekolojik katkıları büyük oranda artıracak niteliktedir. 

Serdar Sağlamtunç 

Turizm ve Sağlık Tesisleri 

Proje Danışmanı