Yüksek enflasyona günah keçisi arama çabasının son kurbanı market zincirleri oldu herkesin malumu. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “önlem alacağız” açıklamasının ardından, müfettişler raflar arasında etiket kontrollerine çoktan başladı.
Gazete Oksijen'de yer alan haberde, CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel ise keçiyi çoktan boynuzlarından yakalamış, suçunu itiraf ettirmiş gibi konuştu: “CHP olarak söz veriyoruz, kayıt altında söz veriyoruz. İktidar olduğumuzda bu üç harflileri (marketleri), kene gibi yapışıp kanınızı emen bu üç harflileri de bu AVM’leri de bu şehirlerin sınırlarının dışına yollayacağız. Bu konuda verilmiş bir sözümüz var.”
Peki gerçekten yerel market zincirleri fahiş kar mı ediyor? Neredeyse her köşe başında yan yana şubeleri bulunan bu zincirler, kıran kırana rekabet ortamında fahiş kar edecek fırsat bulabiliyorlar mı?
Bunu anlamak, en azından sağlam bir fikir sahibi olmak için Türkiye ve dünya genelinde rakamlara bakmak kafi. Türkiye’deki üç büyük zincir halka açık: BİM, Migros ve Şok. Gelin rakamlarına beraber bakalım.
BİM’in brüt kar marjı yüzde 18.6
Önce sektörün en büyük ciroya sahip zinciri BİM. Şirketin yaklaşık 9 bin 100’ü Türkiye’de, bin kadarı da yurt dışında olmak üzere 10 bin 100’ü aşkın mağazası var. Bir kısmını kendi ürettiği veya paketlediği 800’ü aşkın ürün satıyor şubelerinde. Yurt dışıyla birlikte 65 binden fazla çalışanı var. Yaklaşık yüzde 71’i halka açık.
BİM’in yılın ilk 6 ayındaki yurt dışı dahil toplam satış hasılatı 32 milyar 665 milyon TL. Satılan malların maliyeti ise 26 milyar 588 milyon TL. Bu ikisinin arasındaki fark bize brüt karı veriyor: 6 milyar 77 milyon TL. Bu rakamlara göre BİM’in brüt kar marjı yüzde 18.6. 2020’nin aynı dönemindeki oran ise yüzde 17.8. Yani istikrarlı bir oran söz konusu.
Şirket bu yılın ilk 6 ayında 1 milyar 416 milyon TL net kar elde etmiş. Net kar marjı yüzde 4.3. Şirketin son 6 aylık çalışan başı satışı 500 bin TL’nin biraz üzerinde.
Migros'un brüt kar marjı yüzde 24.4
Gelelim Migros’a. BİM’e göre daha üst segmente hitap eden Migros’un 2021 Haziran sonu itibariyle 2 bin 400’ü aşkın mağazası ve 41 bine yakın çalışanı bulunuyor.
İlk altı ayda 16.1 milyar TL satış hasılatına ulaşan Migros’un brüt karı 3 milyar 924 milyon TL. Brüt kar marjı yüzde 24.4, net kar marjı ise yüzde 1.3. Migros’ta son 6 ayda çalışan başına satış hasılatı 392 bin lira seviyelerinde.
BİM’in tam bir “discount market” olmasına karşın, daha geniş ürün çeşidi ve daha fazla lüks tüketim ürününü satışa sunan, üst gelir grubuna hitap eden Macrocenter’ları bünyesinde bulunduran Migros’un brüt kar marjının biraz daha yukarıda olması makul görünüyor.
Şok'un brüt satış karı yüzde 23.2
Son yerli market zinciri örneğimiz Şok. Haziran sonu itibariyle 81 ilde 8 bin 741 mağazası bulunan Şok’un 38 binin üzerine çalışanı var.
Şok zincirinin yılın ilk altı ayındaki net satış hasılatı 13 milyar 217 milyon TL, brüt karı ise 3 milyar 72 milyon TL seviyesinde. Bu verilere göre şirketin ilk 6 aylık brüt satış karı yüzde 23.2. Bu rakam geçen yılın aynı döneminde yüzde 23.6 seviyesinde oluşmuş. Yani Şok’ta da istikrarlı bir iş modeli var. Yılın ilk 6 ayında Şok’un çalışan başına satış hasılatı yaklaşık 350 bin TL.
Kamuyu Aydınlatma Platformu’nun internet sitesinden (kap.org.tr) herkesin görebileceği bu verilere göre üç büyük zincirin, oldukça sert sayılabilecek rekabet ortamında, kendi özelliklerine göre benzer kar marjları var.
ABD'de durum nasıl?
Peki, hipermarket işini Türkiye’den çok önce icat eden, dünyanın en büyük perakende tüketim piyasasına sahip ABD’de durum ne? Meraklısı için bu verilere de ulaşmak pek zor değil.
Amerikan borsalarında işlem gören şirketlerin verilerini tüm detaylarıyla işleyen YCharts adlı sitede Walmart, Costco, Target gibi zincirlerin rakamları yer alıyor.
Örneğin, dünyanın en yüksek cirolu şirketi olan Walmart’ın Temmuz 2021’de sona eren son 3 aylık bilançosuna göre satış hasılatı 141 milyar 50 milyon dolar. Bu dönemdeki brüt karı ise 35 milyar 860 milyon dolar düzeyinde. Şirketin brüt satış karı yüzde 25.4.
YCharts verilerine göre son 5 yılda en yüksek brüt kar marjı yüzde 25.7 ile Nisan 2017’de, en düşük marj ise yüzde 24.5 ile Nisan 2020 bilançosunda gerçekleşmiş. Son 5 yıldaki 20 üç aylık bilançodaki ortalama brüt kar marjı yüzde 25.1 olarak gerçekleşmiş. Son derece istikrarlı olan bu rakamlar, 5 bine yakın mağazası bulunan Walmart’ın “her 4 dolarlık hasılatın 1 doları brüt kar” gibi bir iş modeli üzerinden faaliyet gösterdiğini ortaya koyuyor. Yaklaşık 2 milyon kişinin çalıştığı şirkette, çalışan başına ciro 250 bin dolar civarında.
ABD’nin bizdekilere benzer bir başka büyük market zinciri Kroger. Şirketin son üç aylık bilançosundaki satış hasılatı 31 milyar 680 milyon dolar. Brüt satış karı ise 6 milyar 768 milyon dolar. Kroger’in brüt satış karı yüzde 22.5 seviyesinde. Son 5 yılın ortalama brüt kar marjı ise yüzde 22.4. 465 bin kişinin çalıştığı şirkette, çalışan başına yıllık satış hacmi yaklaşık 289 bin dolar.
Yine büyük zincirlerden Target’ın son bilançosundaki brüt kar marjı yüzde 30 seviyesinde. Son 5 yıl ortalaması yüzde 29.6. En önemli discount zincirlerinden Dollar General de son 5 yılda yüzde 30.4 ile yüzde 32.3 arasında brüt kar marjıyla çalışmış.
Bu verilere göre Amerikan zincirlerinin brüt kar marjları üç yerli zincirden de daha yüksek.
ABD’de en düşük kar marjı, bizde bazı kentlerde bulunan Alman sermayeli Metro benzeri iş modeline sahip Costco’da. Şirket yüzde 13 civarı brüt marjla çalışıyor.
Türkiye ve ABD’deki rakamlar market koridorlarında günah keçisi aramanın pek rasyonel bir çaba olmadığı konusunda hafife alınmayacak bir fikir veriyor.